Polikistik over sendromu (PKOS), üreme yönünden aktif olunan dönemde meydana gelen hormonal bir sorundur. Kadınlarda yumurtlama, olgun bir yumurta bir yumurtalıktan salındığında meydana gelir. Yumurta döllenmezse adet döneminde vücuttan atılır. Bazı durumlarda, kadın yumurtlamak için gereken hormonları yeterince üretemez. Yumurtlama olmadığında, yumurtalıklarda birçok küçük kist gelişebilir. Bu kistler androjen adı verilen hormonları üretir. Androjen kadınlarda genellikle az miktarda bulunan erkeklik hormonudur. PKOS’lu kadınlar çoğunlukla yüksek düzeyde androjene sahiptir. Bu da kadının adet döngüsünde sorunlara neden olabilir. PKOS semptomları genellikle ilk adet dönemi civarında başlar.
PKOS’un değişik belirtileri vardır. Aşağıdaki belirtilerden en az ikisi görüldüğünde PKOS varlığını düşünülebilir.
Düzensiz adet dönemleri: Birkaç ay üst üste adet görülmemesi veya düzenli olmayan adet dönemleri PKOS’un tipik belirtilerindendir.
Yüksek androjen seviyesi: Kadınlarda androjen hormonu seviyesinin yüksek olması yüzde ve vücutta hirsutizm denilen aşırı kıllanmaya neden olabilir. Şiddetli akne ve erkek tipi kellik de görülebilir.
Polikistik yumurtalıklar: Yumurtalıklar normalden daha büyük olabileceği gibi yumurtalığın dış kenarı boyunca olgunlaşmamış yumurta içeren birçok folikül gelişebilir.
Özellikle göbek çevresinden kilo alımı, hamile kalamama, boynun arkasında, koltuk altlarında ve göğüslerin altında koyu veya kalın cilt lekeleri de PKOS belirtileri arasındadır. PKOS belirti ve semptomları, obezitesi olan kişilerde tipik olarak daha şiddetlidir.
PKOS’un kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. PKOS’lu birçok kadında insülin direnci olduğu tespit edilmiştir. Vücudun insülini iyi kullanamadığı bu durum insülinin vücutta birikerek daha yüksek androjen seviyelerine yol açmasına neden olabilir. Ailede, özellikle annede ve kızkardeşlerde PKOS öyküsü olması, PKOS riskinin artmasına sebep olmaktadır.
PKOS’un teşhisi için uzman doktor tarafından öncelikle hastanın tıbbi geçmişi ve belirtileri sorgulanır. Pelvik muayene yapıldıktan sonra ultrason ve kan tetkikleri ile kesin teşhis konulur.
PKOS tedavisi hastanın yaşını, semptomların ne kadar şiddetli olduğunu ve genel sağlık durumunu içeren bir dizi faktöre göre planlanır. Ayrıca gelecekte hamile kalmak istenip istenmemesine göre de tedavi planı değişebilir.
Tedaviden sonra hamile kalmak isteniyorsa, diyet ve günlük aktivitelerde yapılacak bir değişiklik ve yumurtlamayı sağlayan ilaçlarla tedavi sağlanabilir. Sağlıklı bir diyet ve daha fazla fiziksel aktivite, kilo verilmesine ve semptomların azalmasına yardımcı olabilir. Ayrıca vücudun insülini daha verimli kullanmasına, kan şekeri düzeylerini düşürmesine ve yumurtlamaya destek olur. İlaçlar ise yumurtalıkların yumurtaları normal şekilde salmasına yardımcı olabilir. Ancak bu ilaçların da belirli riskleri vardır. Çoklu doğum (ikiz veya daha fazla) görülmesini artırabilirler. Yumurtalıkların fazla hormon salgılamasına sebep olan yumurtalık hiperstimülasyonu da karında şişkinlik ve pelvik ağrı gibi semptomlara neden olabilir.
Tedavi ertesi hamile kalmak planlanmıyorsa, tedavide adet döngülerini kontrol etmeye, androjen seviyelerini düşürmeye ve akneyi azaltmaya yardımcı olan doğum kontrol hapları kullanılabilir. Diyabet ilaçları PKOS’ta insülin direncini düşürmek için kullanılır. Ayrıca androjen seviyelerini düşürmeye, saç büyümesini yavaşlatmaya ve daha düzenli yumurtlamaya yardımcı olabilir. Diyet ve günlük aktivitelerdeki değişiklikler de yine tedavi için önerilecektir.
Sağlıklı günler dileğiyle...